Decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej rozegrała się w dniach 12-25 sierpnia 1920 r. na przedpolach Warszawy. Uznawana jest za 18. przełomową bitwę w historii świata, ponieważ zadecydowała o zachowaniu przez Polskę niedawno odzyskanej niepodległości i uratowaniu Europy przed bolszewizmem.

W działaniach wojennych uczestniczyła młodzież akademicka. - Zawierucha ta porwała znaczne szeregi młodzieży, która zaraz po ukończeniu roku akademickiego - w czerwcu 1920 roku - rzuciła się z zaparciem się siebie do ratowania Ojczyzny, dając innym przykład; przez cały czas, póki wróg pozostawał w granicach kraju, młodzież przebywała w szeregach - mówił w sprawozdaniu z działalności Uczelni w roku 1920/1921 Rektor Politechniki Warszawskiej prof. Ignacy Radziszewski.

Jak podkreślono w książce „Politechnika Warszawska 1915-1925: Księga Pamiątkowa” pod redakcją prof. Leona Staniewicza, cały rok akademicki 1919/1920 „przechodził w nastroju burzy wojennej”.

„W lecie 1920 r. wypadki wojenne doszły do punktu kulminacyjnego. Młodzież akademicka uchwaliła wstąpić gremjalnie na ochotnika do wojska; ciało nauczycielskie oddało się do dyspozycji Rady Obrony Państwa; młodsi i silniejsi wdzieli mundury, by siłą oręża przyczynić się do odparcia wroga. Politechnika stała się obozowiskiem wojskowem. W gmachu głównym na pierwszym piętrze ulokował się sztab generała Hallera; na górnem piętrze utworzony został szpital wojskowy. Również na potrzeby wojska zajęte były części gmachu mechanicznego oraz gmachu architektury przy ulicy Koszykowej 55” - pisano w opracowaniu.

W sztabie zwycięskiej armii ochotniczej generała Hallera opracowano projekt obrony Warszawy. Dla upamiętnienia tego wydarzenia w Gmachu Głównym Politechniki została wmurowana tablica marmurowa z następującym napisem: W Tym Gmachu Stał Kwaterą Sztab Dowództwa Frontu Północnego Pod Komendą Generała Broni Józefa Hallera A Kierownictwem Szefa Sztabu Pułkownika Sztabu Generalnego Włodzimierza Ostoja Zagórskiego Tu Został Opracowany Plan I Stąd Wydany Rozkaz Bitwy Pod Warszawą Dnia 13 Sierpnia Roku 1920. Po II wojnie światowej została zniszczona. W jej miejsce 15 listopada 1990 r. wmurowano nową tablicę.

15 listopada 1990 r. wmurowano również tablice honorujące pamięć studentów Politechniki Warszawskiej poległych w obronie niepodległości Polski w latach 1918-1920. Są one odtworzeniem i uzupełnieniem tablic odsłoniętych w 1923 r. i zniszczonych po II wojnie światowej. 14 sierpnia br. zostały złożone pod nimi kwiaty, fot. Natalia Padykuła/SSPW

Gdy w sierpniu 1920 r. rozpoczęto ewakuację urzędów z powodu grożącego Warszawie niebezpieczeństwa, Senat Akademicki wyraził opinię, że obowiązkiem obywatelskim profesorów, którzy nie służą w wojsku, jest pozostanie w Warszawie na stanowisku przy Politechnice.

W wojnie polsko-bolszewickiej uczestniczył 36 Pułk Piechoty (od 5 kwietnia 1929 r. 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej), który tworzyli studenci warszawskich uczelni, w tym Politechniki Warszawskiej. W sierpniu 1920 r. pułk walczył ofiarnie w Bitwie Warszawskiej. Składał się wówczas z dwóch batalionów (I i III). Jak wylicza major piechoty Wojska Polskiego Stefan Pomarański w opracowaniu „Zarys historji wojennej pułków polskich 1918-1920: 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej” pułk „osiągnął siłę 31 oficerów, 1055 bagnetów i 18 karabinów maszynowych”. 13 sierpnia 1920 r. wziął udział w walkach w rejonie Ossowa.

„Ofiarna z przemożnym wrogiem walka w obronie stolicy wplotła do wieńca sławy pułku piękną wiązankę bohaterskich czynów oficerów i żołnierzy. Za okazane przez Warszawę serce pułk odwdzięczył się sowicie krwią i życiem wielu młodych istnień” - pisał major Stefan Pomarański.

16 sierpnia 1920 r. pod osłoną czołgów pułk wykonał zadanie rozpoznawcze, a z 17 na 18 sierpnia rozpoczął walki pościgowe w kierunku na Wyszków. 23 sierpnia na wschód od Ostrołęki rozbił oddziały wroga. 25 sierpnia osiągnął granicę niemiecką.

Jak można przeczytać w Księdze Pamiątkowej pod redakcją prof. Leona Staniewicza: „Po załamaniu się inwazji wroga pod Warszawą w d. 15 sierpnia 1920 r., znowuż rozpoczęła się praca w Politechnice. Zdecydowano przyjmować z powrotem tylko tych studentów, którzy spełnili obowiązek służby wojskowej”.

Powiązane materiały:
O Generale Józefie Hallerze w ramach cyklu wykładów poświęconych Niepodległej
Klęska imperium zła. Rok 1920