Nadzwyczajny Zjazd Fizyków Polskich w Roku Fizyki przełożony

Spotkanie jubileuszowe odbędzie się prawie dokładnie 100 lat po zebraniu, na którym naukowcy pełni zapału i radości z odzyskanej niepodległości Polski, postanowili powołać to stowarzyszenie i  prawie dokładnie w tym samym miejscu, gdzie w niedzielne popołudnie 11 kwietnia 1920 r. obradowali oni po raz pierwszy.

- Widzę prawie jak dzisiaj mały pokój laboratoryjny na Politechnice Warszawskiej, który nam służył za salę konferencyjną. Przewodniczył nasz senior prof. Władysław Natanson. Zebranie liczyło zapewne dwadzieścia kilka osób w tym 18 członków założycieli. Byliśmy wszyscy wzruszeni faktem, że oto zawiązujemy ogólnopolską organizację - wspominał po latach prof. Stefan Pieńkowski, wybitny fizyk i organizator nauki w Polsce.

Był to okres niezwykły. Mimo prawie dwóch lat istnienia Rzeczpospolitej wciąż jeszcze trwały walki o wytycznie i zabezpieczenie jej granic. Dopiero cztery miesiące później miała zostać powstrzymana zdążająca w kierunku Warszawy armia bolszewicka. Po 123 latach zaborów żaden z uczestników warszawskiego spotkania nie mógł pamiętać niepodległej ojczyzny, a nawet słyszane w dzieciństwie opowieści często nie były oparte na osobistej pamięci rodziców czy dziadków.

Ścieżki ich nauki i studiów kluczyły przez wiele państw i uniwersytetów zahaczając o światłe umysły przełomu XIX i XX wieku, gdy w fizyce dokonywał się największy przewrót od czasów Newtona. Odzyskanie niepodległości, konieczność tworzenia struktur państwa i kadry polskich uczelni wyższych, a także szczery patriotyzm sprawiały, że naukowcy porzucali swoje pozycje na zachodnich uniwersytetach. Przyjeżdżali do Polski aby wiedzą, doświadczeniem i kontaktami wspomóc kolegów, którzy przez lata walczyli w kraju pod zaborami, aby nie zginęła polska nauka i szkolnictwo wyższe.

- Związani w tym Towarzystwie, postanawiamy gorliwie i wiernie służyć Narodowi naszemu. Powołanie każe nam poznawać i rozważać Naturę; od niej, od pramacierzy, od pierwowzoru wszystkiego, co jest, chcemy uczyć się. Ona bowiem karmi nas nie tylko chlebem codziennym, ona wznieca w nas wrażenia, ona budzi pojęcia, ona wytwarza całe nasze życie duchowe. Chcemy iść razem, iść naprzód z wielką nauką świata; chcemy korzystać z wszystkich zdobyczy szerokiej myśli wszechludzkiej, chcemy uczestniczyć spółrzędnie i czynnie w jej niepowstrzymanym i wspaniałym pochodzie. Pragniemy uczyć się nieprzerwanie i innym pomagać się uczyć, ażeby przyczynić się do postępu i, da Bóg, do rozkwitu Narodu, ażeby spełnić nasz obowiązek względem jego przyszłych pokoleń - ta dewiza rozpoczynająca przemówienie prof. Władysława Natansona na zjeździe założycielskim 11 kwietnia 1920 r. do dziś przyświeca działaniom Polskiego Towarzystwa Fizycznego.

Od stu lat zrzesza ono fizyków, organizuje popularyzację tej dziedziny wiedzy i jej osiągnięć, odznacza i nagradza największe sukcesy polskiej fizyki. Na jubileuszowym zjeździe osiągnięcia te zostaną przypomniane przez tych spośród fizyków, którzy jednocześnie zasłużyli się dla rozwoju polskiej myśli naukowej i technicznej, jak również umieją o swoich badaniach opowiedzieć ciekawie i fascynująco nawet dla zwykłego słuchacza.

Zjazd potrwa trzy dni. Pierwszy z nich, poświęcony zostanie historycznemu ujęciu minionego wieku polskiej fizyki, odbędzie się w historycznym Gmachu Fizyki Politechniki Warszawskiej - miejscu założenia Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Zjazd rozpocznie wykład na temat okoliczności powstania Polskiego Towarzystwa Fizycznego w trudnym okresie kształtowania się polskiej państwowości. Opowiadając o okolicznościach i skutkach największych sukcesów polskiej fizyki w okresie międzywojennym mówcy wskażą postacie fizyków, których dziś z perspektywy czasu mogą być uważane za wzór kariery badawczej. Następnie przemawiać będą przedstawiciele ośrodków założycielskich Polskiego Towarzystwa Fizycznego - Warszawy, Wilna i Lwowa (skąd zespoły badawcze przeniosły się po wojnie odpowiednio do Torunia i Wrocławia), Krakowa oraz Poznania. Każdy z wykładowców przedstawi bogactwo powojennej historii uczelni i instytutów naukowych ze swojego miasta. Obrady zakończy uroczysta kolacja jubileuszowa i koncert w wykonaniu Vadima Brodsky’ego w Dużej Auli Politechniki Warszawskiej.

Drugi dzień Zjazdu poświęcony zostanie współczesności. Fizycy przeniosą się do nowoczesnego Gmachu Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Tam autorzy najbardziej spektakularnych osiągnięć polskiej fizyki, a jednocześnie wybitni popularyzatorzy nauki opowiedzą w przystępny sposób o badaniach swoich i swoich kolegów. Sesję plenarną rozpocznie fascynująca koncepcja fal grawitacyjnych i polski wkład w ich odkrycie. Następnie mówcy opowiedzą o zegarach, szybkich pomiarach, ciemnej materii oraz o problemie brakujących neutrin słonecznych w stosunku do przewidywań teorii. Poruszony zostanie także temat znaczenia detekcji cząstek Higgsa zgodnie z teorią odpowiedzialnych za masę cząstek, zaś odkrywcy zjawiska promieniotwórczości dwuprotonowej wyjaśnią rolę tego mechanizmu w fizyce. Druga część sesji poświęcona zostanie zastosowaniom fizyki, czyli zagadnieniom najnowocześniejszych materiałów elektronicznych, od półprzewodników po spintronikę, oraz problemom, jakie stoją przed rozwojem nanotechnologii, fotoniki oraz ekologicznej i wydajnej energetyki. Tematy techniczne uzupełni wykład na temat jasnych i ciemnych stron informatyki kwantowej.

Jak będzie się można dowiedzieć na Zjeździe, fizyka to nie tylko trudne zagadnienia teoretyczne i techniczne, ale przede wszystkim uniwersalne metody, które można skutecznie stosować w różnych gałęziach a nawet… w polityce. Ostatnia część sesji przeniesie słuchaczy w obszar medycyny. Przedstawione zostaną polskie osiągnięcia w zakresie wytwarzania i kontroli promieniowania rentgenowskiego, a także hadronoterapii. Sesję zakończy wykład na temat egzotycznego układu cząstek zwanego pozytonium i jego znaczenia w fizyce, biologii i medycynie.

Trzeci dzień Zjazdu będzie świętem nauczycieli. Zaproszeni goście ­- wybitni polscy dydaktycy omówią historię nauczania fizyki, ale przede wszystkim pokażą spektakularne pokazy fizyczne oraz eksperymenty którymi nawet przy niewielkich środkach nauczyciele mogą uatrakcyjnić lekcje. Planowany jest także Bazar Dydaktyczny, na którym studenci i grupy młodzieży zaprezentują swoje dokonania.

Wykładowcy w czasie sesji plenarnych omówią najważniejsze osiągnięcia polskiej fizyki, ale nie wyczerpią oczywiście wszystkich sukcesów polskiej fizyki minionego wieku. Dlatego organizatorzy zaprosili wszystkich polskich fizyków nie tylko do uczestnictwa w Zjeździe, ale także do przygotowania plakatów nt. własnych osiągnięć. Najciekawsze z nich zostaną zaprezentowane na sesji plakatowej „100 plakatów na stulecie”. Każdy z tych plakatów prezentować będzie niezwykle fascynujące i różnorodne aspekty polskiej fizyki.

Fizycy chcą świętować swój jubileusz wspólnie z całym społeczeństwem, dlatego wzorem międzywojennych otwartych cykli wykładów o fizyce, zapraszają wszystkich sympatyków nauki do udziału w Zjeździe. Wszystkie sesje zjazdowe będą otwarte dla wolnych słuchaczy (po bezpłatnej rejestracji na stronie zjazdu).

Jubileuszowy Zjazd będzie już czterdziestym szóstym z kolei. Spotykając się średnio co dwa lata fizycy polscy trwali w dążeniu do poznania tajemnic natury i ich wykorzystania dla rozwoju cywilizacji. Historia naszego kraju sprawiła, że w minionym wieku wiele Zjazdów odbywało się w cieniu wydarzeń społecznych i politycznych, a kilka z nich nie mogło dojść do skutku w przewidzianym czasie. W nowy wiek polska fizyka wchodzi mocno zakorzeniona w światowym postępie naukowym i silna wsparciem środków na programy badawcze pochodzących z kraju i z Unii Europejskiej. Oby kolejne jubileusze fizyki mogły już być świętowane wraz z polskimi laureatami Nagrody Nobla z fizyki.

Szczegółowe informacje o wydarzeniu dostępne są na stronie internetowej Zjazdu: 100lat.ptf.net.pl.