Polskie akcenty Nagrody Nobla 2019

John B. Goodenough, Stanley Whittingham i Akira Yoshino zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Badaczy doceniono za opracowanie lekkich i pojemnych akumulatorów litowo-jonowych. Wprowadzone na rynek w roku 1991 akumulatory litowo-jonowe zrewolucjonizowały nasze życie. Obecnie są używane w wielu urządzeniach elektrycznych, od telefonów komórkowych po laptopy i pojazdy elektryczne. Mogą również magazynować znaczne ilości energii elektrycznej - na przykład z elektrowni słonecznych i wiatrowych.

W tej historii odnaleźć można również polski akcent. W 2011 r. Politechnika Warszawska była organizatorem kongresu 18th International Conference on Solid State Ionics. Rolę współprzewodniczących podczas wydarzenia pełnili: prof. Stanley Whittingham, ówczesny prezes towarzystwa International Society for Solid State Ionics, a także prof. Franciszek Krok z Wydziału Fizyki PW. Z prof. Wihttinghamem współpracował prof. Marek Marcinek z Wydziału Chemicznego PW, który odbywał staż podoktorski w Lawrence Berkeley National Lab. Tam naukowcy wspólnie uczestniczyli w pracach nad Projektem DoE BATT.

Z kolei staż podoktorski dr. Bogdana Wnętrzewskiego z Wydziału Fizyki PW, odbyty na University of Texas at Austin w zespole prof. Johna Goodenougha, zakończył się wspólną publikacją - Electrodes for lithium batteries  [Goodenough, J.B., Manthiram, A., Wnetrzewski, B. 1993 Journal of Power Sources 43(1-3), pp. 269-275].

Badania dotyczące baterii litowo-jonowych i materiałów o wysokim przewodnictwie jonowym, prowadzone są na Wydziale Chemicznym i Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej.

Nagrodę Nobla za rok 2019 w dziedzinie fizyki otrzymali James Peebles, Michel Mayor oraz Didier Queloz  za wkład w nasze rozumienie ewolucji Wszechświata i miejsca Ziemi w kosmosie. Odkrycia Jamesa Peeblesa przyczyniły się do zrozumienia tego, jak Wszechświat ewoluował po Wielkim Wybuchu. Michel Mayor i Didier Queloz poszukiwali z kolei poza Układem Słonecznym nieznanych planet krążących wokół gwiazd przypominających Słońce.

Znana nam materia - galaktyki, gwiazdy, planety, rośliny, zwierzęta, ludzie - stanowi zaledwie pięć procent zawartości Wszechświata. Na pozostałe 95 proc. składają się nieznana ciemna materia i ciemna energia. Podczas wykładu w Sztokholmie wyjaśniającego odkrycia Peeblesa, posłużono się jako modelem szklanki kawy. wWiększość to kawa - ciemna energia - 69 proc., niewielką część stanowi śmietanka ciemna materia, 26 proc., a odrobina cukru 5 proc.- to materia, którą jesteśmy i która nas otacza.

W październiku 1995 roku Michel Mayor i Didier Queloz ogłosili pierwsze odkrycie egzoplanety krążącej wokół gwiazdy typu słonecznego w naszej galaktyce macierzystej, Drodze Mlecznej.

Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii zdobyli William G. Kaelin Jr, Sir Peter J. Ratcliffe i Gregg L. Semenza za odkrycia dotyczące tego, w jaki sposób komórki wykrywają tlen i dostosowują się do jego dostępności. Komitet Noblowski docenił ich prace związane ze zidentyfikowaniem molekularnych mechanizmów, które regulują w komórkach aktywność genów w odpowiedzi na zmieniające się stężenie tlenu w otoczeniu.

Po roku przerwy, ponownie przyznano najbardziej prestiżowe wyróżnienie w dziedzinie literatury. W 2019 roku laury zwycięzcy otrzymała dwójka kandydatów. Polska pisarka - Olga Tokarczuk została nagrodzona Noblem za 2018 r. za narracyjną imaginację oraz encyklopedyczną pasję, które reprezentują przekraczanie granic jako formę istnienia. Laureatem za rok 2019 został austriacki autor Peter Handke za wpływowe dzieła, które z lingwistycznym geniuszem badały peryferia i specyficzności ludzkiego umysłu.

Tegoroczna, przyznawana po raz setny Pokojowa Nagroda Nobla trafiła do obecnego premiera Etiopii. Abiy Ahmed Ali otrzymał ją w uznaniu zasług na rzecz procesu pokojowego między Etiopią i sąsiednią Erytreą, a także reform demokratycznych, jakie przeprowadził w swoim kraju.

Nagroda Sveriges Riksbank w dziedzinie nauk ekonomicznych ku pamięci Alfreda Nobla trafiła do Abhijit Banerjee, Esther Duflo oraz Michaela Kremera za eksperymentalne podejście do walki z globalnym ubóstwem.