Wybitni naukowcy: prof. Wojciech Świętosławski

Wojciech Świętosławski urodził się 21 czerwca 1881 roku w Kiryjówce na Wołyniu. W 1899 roku ukończył V Gimnazjum w Kijowie i podjął studia na Wydziale Chemicznym Kijowskiego Instytutu Politechnicznego. W 1906 roku uzyskał dyplom inżyniera technologa I stopnia. Na tym etapie swojej edukacji Świętosławski nie skupiał się zbytnio na nauce, o czym pisał w autobiografii z 1926 roku: „Byłem wówczas porwany prądami wolnomyślnymi i politycznymi tak dalece, że uważałem pracę w szkole i dla szkoły jako obowiązek, któremu musiałem poświęcić jak najmniej czasu. Właściwie odrabiałem sumiennie ćwiczenia, do egzaminów przygotowywałem się też sumiennie, ale duszy nie wkładałem w tę pracę. Nie umiałem i nie chciałem wyciągnąć tego wszystkiego, co by się niewątpliwie dało, tym bardziej, że w zasadzie robiono duże wysiłki, aby nauczanie postawić na wysokim poziomie”.

Następnie wstąpił do rosyjskiej armii. Po rocznej służbie uzyskał stopień chorążego. Pod koniec 1907 roku Wojciech Świętosławski przyjechał do Warszawy, by podjąć tu pracę nauczyciela. Po miesiącu został jednak powołany na prywatnego asystenta prof. Szaposznikowa na Politechnice Kijowskiej. W Kolejnym roku przeniósł się do Katedry Chemii Nieorganicznej, gdzie w roli asystenta pracował u prof. Pisarżewskiego. W tym okresie napisał monografię oraz kilka artykułów dotyczących zagadnień termochemicznych. Wydział Chemiczny przyznał asystentowi stypendium profesorskie dla dalszego pogłębiania wiedzy.

Badania termochemiczne Świętosławskiego zwróciły uwagę profesorów Uniwersytetu Moskiewskiego. W 1910 roku zaproponowano mu objęcie kierownictwa Laboratorium Termicznego im. Ługinina. W 1912 roku naukowiec habilitował się jako docent Uniwersytetu Moskiewskiego. W 1917 r. przedstawił na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu Kijowskiego pracę „Związki dwuazowe. Badania termochemiczne”, by bronić jej na uzyskanie stopnia magistra. Na jej podstawie uczelnia przyznała mu tytuł doktora z pominięciem stopnia magistra.

W czerwcu 1918 roku Wojciech Świętosławski przybył do Warszawy. Tu zaproponowano mu kierowanie Zakładem Chemii Fizycznej i Elektrochemii na Politechnice Warszawskiej. Uzyskał profesurę zwyczajną chemii fizycznej na Wydziale Chemii i następnie objął kierownictwo Katedry Chemii Fizycznej. „Moja odmowa przyjęcia katedry chemii fizycznej i elektrochemii w Politechnice pociągnęłaby za sobą zaproszenie na to stanowisko innej osoby, nie prędko więc mógłbym uzyskać możliwość pracowania dla swojego narodu. W tej chwili jest w Polsce okres organizowania szkoły wyższej i moim obowiązkiem jest nie uchylać się od tej pracy. Osoby przygotowanej tutaj nie dostrzegam. Mam nadzieję, że przyjdą takie czasy, kiedy powstanie proste, dobre połączenie z Moskwą i nie tylko ja w Moskwie, ale i Wy w Warszawie będziecie kiedyś oczekiwanym, bardzo oczekiwanym gościem” – pisał Świętosławski w liście do Iwana Aleksiejewicza Kabłukowa, kierownika Laboratorium Termicznego Uniwersytetu Moskiewskiego.

Wojciech Świętosławski jako dziekan Wydziału Chemii (1919/1920 i 1924/1925) wniósł znaczący wkład w jego organizację i ukształtowanie programu nauczania. W 1919 roku naukowiec został mianowany profesorem zwyczajnym. Zapoczątkował i rozwinął on nowe techniki pomiarowe: tonometrię, termometrię i ebuliometrię. W tym samym roku był jednym z twórców i organizatorów Polskiego Towarzystwa Chemicznego, a w 1925 roku objął w nim posadę prezesa. W 1922 roku został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W 1927 roku został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1928-1929 prof. Wojciech Świętosławski był rektorem Politechniki Warszawskiej, a w latach 1929-1932 był jej prorektorem.

W 1935 roku powołany został na stanowisko Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po wybuchu wojny wraz z rządem Świętosławski znalazł się w Rumunii, gdzie został internowany. W 1940 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie Narodowego Biura Standardów. Prowadził wykłady na Uniwersytecie w Pittsburgu (1940-1941) i Stanowym Uniwersytecie Iowa (1941) jako profesor katedr chemii fizycznej. W latach 1941-1946 profesor był kierownikiem Wydziału Chemicznego w Instytucie Badań Przemysłowych Mellona w Pittsburgu, gdzie rozwiązał szereg problemów z technologii chemicznej, m.in. z zakresu przeróbki i rozdzielania na składniki frakcji smoły pogazowej. Naukowo zajmowało go również zagadnienie nowej dziedziny pomiarów – kriometrii. Zbudował i opracował przyrządy i nową technikę pomiarów. „Prześcignęliśmy wszystkich, w tym dwie grupy z Biura Standardów (z Waszyngtonu), w dokładności pomiarów temperatur krystalizacji przysłanych preparatów. Bardziej interesujące jest to, że na zbudowanie przyrządów Amerykańskie Biuro Standardów straciło 50 000 dolarów, a my około 5 czy 10 dolarów” – tak pisał Świętosławski o swoim kriometrze dylatometrycznym w liście skierowanym do radzieckich historyków chemii z 27 maja 1962 roku.

Prof. Wojciech Świętosławski powrócił do kraju w 1946 roku i objął kierownictwo Katedry Chemii Fizycznej Stosowanej na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Rok później objął Katedrę Chemii Fizycznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1947-1960 kierował Zakładem Fizykochemicznym Głównego Instytut Chemii Przemysłowej w Warszawie. W okresie od 1955 do 1960 roku był dyrektorem Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk. W 1960 roku prof. Wojciech Świętosławski przeszedł na emeryturę. Naukowiec zmarł 29 kwietnia 1968 roku w Warszawie. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim.

Prof. Wojciech Świętosławski w swoim dorobku naukowym ma około 400 publikacji specjalistycznych. Uzyskał 46 patentów na wynalazki. Przygotował ponad 20 profesorów, około 100 doktorantów i kilkuset magistrów. 

W centrum Kijowa 30 sierpnia odsłonięte zostało popiersie profesora Wojciecha Świętosławskiego. Pomnik uczonego stanął w kampusie Politechniki Kijowskiej. W uroczystym odsłonięciu popiersia udział wzięła delegacja władz Politechniki Warszawskiej, której przewodził prof. Jan Szmidt, Rektor uczelni. Więcej na ten temat pisaliśmy TUTAJ. 

_{Źródła:
Janusz Fuksa: Wspomnienia z Kijowa (t. XXI). Wojciech Świętosławski, Sekcja Wychowanków Politechniki Kijowskiej przy Zarządzie Głównym FSNT NOT w Warszawie, Wrocław 2010.
Józef Piłatowicz: Poczet Rektorów. Tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826-2001, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej , Warszawa 2001.
Andrzej Ulmer: Doktorzy Honoris Causa Politechniki Warszawskiej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000}