Przestrzeń wolności i niewoli Elżbiety Cieślar

Elżbieta Cieślar jest absolwentką wydziału rzeźby warszawskiej ASP, autorką rzeźb, instalacji i scenografką. Jej ankieta ma formę instalacji zbudowanej ze zdjęć oraz fragmentów wypowiedzi różnych osób dotyczących wolności i zniewolenia. Od 4 (Święta Wolności) do 27 czerwca, artystka przeprowadza wywiady, włączając je do prezentowanej instalacji. Autorka ankiety zwraca się w szczególności do osób, które w XX wieku brały czynny w udział ruchu „Solidarność”.

Pytania dotyczące tego, jak rozumiemy i przeżywamy wolność artystka zadała już blisko 300 osobom. Prowadziła ankiety w Warszawie, kilku miejscowościach pod Radomiem oraz w Die we Francji. Jej rozmówcy starali się określić granice między przestrzenią wolności osobistej, a zniewoleniem i tym, co narzucone. Na tej właśnie podstawie Cieślar podjęła się próby uporządkowania pojęć związanych z wolnością: granice, społeczeństwo, zniewolenie, piękno, marzenia i czas. Wypowiedzi wybierała wspólnie ze swoimi rozmówcami, którzy w ten sposób stali się współautorami dzieła.

Elżbieta Cieślar: „Ankieta ujawnia pierwotność odczuć i przeżyć tak zwanej wolności ludzi dziś żyjących. Ich wypowiedzi wyznaczyły przestrzenie, w których realizują się wolność i zniewolenie. Są nimi: kondycja ludzkiego gatunku, samoświadomość, społeczeństwo, mowa, piękno i harmonia, czas, marzenie – wyzwalające ograniczenia. Zaskakujący jest właśnie, wyłaniający się z wielu wypowiedzi, obraz przestrzeni wolności rodzącej się dzięki jej ograniczeniom. Tak, jakby brak granic wolności unicestwiał ją samą, zaś granice dawały jej życie i pozwalały najsilniej je doznać”.

Informacja o artystce

Elżbieta Cieślar – absolwentka wydziału rzeźby warszawskiej ASP (dyplom 1961), współzałożycielka Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych, scenografka TVP, autorka filmów o sztuce, autorka rzeźb, instalacji, performance. 

W latach 1973–1978 razem z mężem Emilem (rzeźbiarz, adiunkt warszawskiej ASP) kierowała galerią Repassage w Warszawie, wokół której skupił się jeden z najważniejszych odłamów kontrkulturowej polskiej neoawangardy lat 70. Cieślarowie kwestionowali rolę sztuki jako „instytucji” wyznaczającej granicę między artystą i odbiorcą, dążąc do nawiązywania kontaktu z drugim człowiekiem (m.in. Kalejdoskop – Popatrz przez rurę, akcja Zbiór butów używanych, seria działań Karuzela postaw). Byli również autorami prac o wymowie interwencyjno-politycznej (koncert Elżbiety Cieślar Wape rum, dyptyk performances Dobrze-Stańczyk).

W 1978 Cieślarowie wyjechali na stałe do Paryża, gdzie wystąpili m.in. z głośną kontestacją wystawy Paris-Moscou; podobnie ostry polityczny wydźwięk miała akcja Pokój olimpijski podejmująca temat wojny w Afganistanie. W 1980 roku z francuskimi przyjaciółmi założyli paryski Komitet Solidarności, który po wprowadzeniu stanu wojennego, koordynował pomoc dla polskiego podziemia. Podejmowali również działania artystyczne w związku z sytuacją w Polsce (akcja Pochód i płyta 24 grudnia 1981, kontestacja przeciw wizycie parlamentarzystów francuskich w Polsce w 1984). Wspólną realizacją obojga są Schody pamięci (1988-1989), zbiór wypowiedzi ludzi spotkanych w ramach współpracy z polskim podziemiem.

Elżbieta Cieślar tworzy cykle rzeźb i instalacji interaktywnych. Poszczególne realizacje związane są ściśle z koniecznym dopełnieniem - osobą, która uruchamia, porusza czy w inny sposób manipuluje obiektem (Kamienna dróżka, Przejście pionowe, 1995), bądź odwrotnie - swoim ciałem ożywia rzeźbę, tkwiąc w niej lub stanowiąc jej integralną część (A może stać się drzewem, 1995; Stojąca, 1996, Leżąca, 1997, Skóra, 1997, Na czworakach, 2000). Niezależnie od sposobu, w jaki dochodzi do kontaktu, zasadą jest interakcja. Elżbieta Cieślar okazuje się w tym nieodrodną dziedziczką Formy Otwartej. W 2001 wraz z mężem Emilem Cieślarem zaprezentowała wystawę retrospektywną w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie.

Ankieta Przestrzeń wolności i niewoli prowadzona była we Francji w latach 2010–2012 dzięki dotacji Regionu Rhone-Alpes, a w Polsce w 2014 dzięki pomocy Muzeum Oskara Kolberga w Przysusze oraz finansowemu wsparciu Galerii Elektrownia w Radomiu.