Profesor Władysław Latek i jego rok. Wspomnienie elektryka z PW

Rys. 1. Władysław Latek w okresie nauki w gimnazjum łukowskim (1934 r.).

25 lat temu, w dniu 18 października 1991 r. odszedł człowiek wielce zasłużony dla rozwoju szkolnictwa wyższego, nauki, przemysłu elektrotechnicznego i energetyki. Naukowiec, dydaktyk, społecznik. Człowiek wielkich zasług, wielkiego też serca. Szczególnie dużo zawdzięczają mu wszyscy, którzy zajmują się maszynami elektrycznymi - projektują, produkują je i eksploatują.

Profesor Władysław Latek w okresie kilkudziesięciu lat pracy, przede wszystkim w Politechnice Warszawskiej, kształtował sylwetki zawodowe wielu roczników studentów. Opracowane przez niego podręczniki i skrypty do dziś stawiane są za wzór dobrej literatury dydaktycznej.

Młodość i początki kariery naukowej

Władysław Latek urodził się 28 lutego 1916 r. w Skromowicach, w  powiecie lubartowskim. Nauki pobierał w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Tadeusza Kościuszki w Łukowie. Od wczesnych lat angażował się w prace na rzecz środowiska szkolnego, co kontynuował również podczas studiów na Politechnice Warszawskiej.

Był aktywnym działaczem Stronnictwa Ludowego oraz Akademickiego Koła Młodzieży „Wici”. Pełnił m.in. funkcję kierownika świetlicy przy Instytucie  Oświaty i Kultury im. Stanisława Staszica, zajmując się organizacją życia kulturalnego studentów. Prowadził również czytelnię i bibliotekę oraz współredagował numery „Młodej Myśli Ludowej”. Od 1941 roku działał w szeregach Batalionów Chłopskich pod pseudonimem „Młot”, a od roku 1943 był delegatem rządu londyńskiego powiatu lubartowskiego.

Po zakończeniu wojny roku pracował w zakładach przemysłu elektrotechnicznego na Lubelszczyźnie. W roku 1948 r. rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną w Katedrze Maszyn Elektrycznych Politechniki Warszawskiej, którą kontynuował do końca swojego życia. W 1971 roku otrzymał tytuł naukowy profesora zwyczajnego.

Rys. 2. Władysław Latek prowadzi wykład z Maszyn Elektrycznych - lata pięćdziesiąte ubiegłego wieku.

Domena profesorskiej działalności

Profesor Władysław Latek wykładał takie przedmioty jak: maszyny elektryczne, teoria maszyn elektrycznych, stany nieustalone w maszynach elektrycznych czy turbogeneratory. Sam układał program tych zajęć oraz pisał skrypty i podręczniki, które przez lata były wielokrotnie wznawiane.

Latek był także twórcą ośrodka badawczego, zajmującego się zjawiskami w silnikach i prądnicach dużych mocy, zwłaszcza w turbogeneratorach. Był inicjatorem, autorem lub współautorem wielu prac naukowych, referowanych na konferencjach krajowych i zagranicznych oraz publikowanych w czasopismach naukowych. Szczególnie cenne dla całego krajowego środowiska inżynierskiego są opracowane przez niego monografie: „Badanie maszyn elektrycznych w przemyśle” oraz „Turbogeneratory”.

Bardzo duże zasługi profesor położył w zakresie kształcenia młodej kadry naukowej. Pod jego opieką promocje doktorskie uzyskało 20 osób. Prof. Władysław Latek był również recenzentem ponad 70 rozpraw doktorskich i ponad 20 prac habilitacyjnych. Wielu byłych wychowanków profesora zajmuje obecnie stanowiska profesorskie oraz wypełnia odpowiedzialne zadania w przemyśle, energetyce i administracji gospodarczej.

Politechniczne szlify i zaszczyty

W Politechnice Warszawskiej prof. Władysław Latek pełnił liczne funkcje kierownicze. Od roku 1956 przez trzy kadencje był prodziekanem Wydziału Elektrycznego, a w 1971 został dziekanem tego Wydziału. Za działalność stowarzyszeniową zostały nadane profesorowi tytuły: Honorowego Członka Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) oraz Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej (PTETiS).

Rys. 3. Wizyta ekspertów w Dolnośląskich Zakładach Wytwórczych Maszyn Elektrycznych DOLMEL

Pracę naukową w Politechnice Warszawskiej prof. Władysław Latek powiązał ściśle z potrzebami przemysłu i energetyki. Pod jego kierownictwem wykonano wiele unikatowych prac służących gospodarce i rozwojowi kraju. Pracownicy katedry - w późniejszym okresie Zakładu Maszyn Elektrycznych PW - wykonywali rozmaite prace eksperckie oraz warsztatowe dla jednostek z całej Polski. Wśród podejmowanych zadań znalazły się m.in. naprawy układów elektromaszynowych w zakładach przemysłowych, elektrowniach, cukrowniach, mleczarniach, szpitalach, lotniskach wojskowych, fabrykach przemysłu zbrojeniowego, a nawet cyrkach. Dochodzono przyczyn awarii, usuwając ich skutki metodami, które obecnie byłyby niezwykle trudne do odtworzenia. 

Na początku lat sześćdziesiątych w hali laboratorium maszynowego w Gmachu Fizyki Politechniki Warszawskiej pracownicy prof. Latka dokonali  generalnego remontu generatora synchronicznego o mocy 3 megawatów, przywiezionego z Cukrowni Baborów. Jak wielkiej wiedzy i precyzji wymagało zrealizowanie tego zadania, niech świadczy choćby konieczność samodzielnego skonstruowania odpowiednich pras do opiekania prętów uzwojenia w szelaku i mikanicie, grzałek i ściągaczy niezbędnych do zdjęcia, a następnie ponownego wsunięcia kap na połączenia czołowe uzwojenia wirnika.

Ponadczasowe inicjatywy

Na zakończenie należy wspomnieć o niezwykle cennej dla całego środowiska „maszynowców” inicjatywie przygotowania stałego cyklu konferencji naukowych, które pod nazwą Sympozjum Maszyn Elektrycznych (SME) funkcjonują od roku 1965. Obecnie Sympozjum posiada status międzynarodowego wydarzenia, stanowiąc od ponad pięćdziesięciu lat bogate źródło opracowań w dziedzinie maszyn elektrycznych. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Sympozjum Maszyn Elektrycznych od samego początku był prof. Władysław Latek.

Rys. 4. Profesor Władysław Latek prowadzi sesję naukową podczas obrad SME 1990 w Arnołtówku

Liczne grono wychowanków i przyjaciół czci pamięć profesora Władysława Latka i darzy głębokim szacunkiem dokonania jego pracowitego życia.